اهداف بایدن از اعطای امتیازات جزئی به ایران چیست؟

به گزارش پایگاه خبری راهبرد معاصر، "جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا، از نخستین روزهای آغاز تلاش های انتخاباتی خود جهت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا، همواره از اقدام دولت "ترامپ" در خروج از برجام، انتقاد کرد و تاکید داشت که در صورت پیروزی در انتخابات و کسب کرسی ریاست جمهوری آمریکا، خیلی زود، آمریکا را به "توافق برجام" بازخواهد گرداند. وی بارها تاکید داشت که خروج یک طرفه آمریکا از برجام موجب شده تا ایران پیشروی‌های قابل توجهی در عرصه توانمندی های هسته ای خود انجام دهد و آنگونه که وی ادعا کرده، جامعه بین المللی نیز تا حد زیادی کنترل خود را بر برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران از دست داده است.  

بایدن پس از پیروزی در انتخابات 2020 آمریکا، بار دیگر بر ضرورت بازگشت آمریکا به توافق برجام تاکید کرد و در این راستا، تیم امنیت ملی و سیاست خارجی خود را عمدتا از میان افرادی نظیر "آنتونی بلینکن"(وزیر خارجه)، "جیک‌سالیوان"(مشاور امنیت ملی) و "رابرت مالی"(مسوول پرونده ایران در دولت آمریکا) برگزید که همگی، از چهره های برجسته آمریکایی بودند که در روند انعقاد توافق برجام در سال 2015(در دولت اوباما)، نقش مهمی ایفا کرده بودند. با این حال، بایدن و اعضای تیم امنیت ملی و سیاست خارجی وی، تاکنون، بارها و بارها و در موقعیت های مختلف از خود تعلل نشان داده (در زمینه بازگشت به برجام) و حتی پیش شرط هایی را نیز جهت احیای برجام، تعیین کرده اند. در این راستا، می توان به موضع گیری های بایدن، بلینکن و سالیوان مبنی بر ضرورت بازگشت اولیه ایران به توافق برجام (در حالی که اساسا ایران از توافق برجام خارج نشده) و همچنین گسترده کردنِ دامنه موضوعات مطروحه در چهارچوب توافق برجام به مسائلی ورای مساله هسته ای ایران (نظیر توانمندی های موشکی و همچنین حضور منطقه ای ایران) اشاره کرد.

با این حال، دولت بایدن، در مدت اخیر، دیپلماسی خاصی را در قبال توافق برجام در پیش گرفته و به نوعی با باور به این مساله که مکانیسم بازگشت آمریکا به برجام به راحتی اتفاق نخواهد افتاد و در بلند مدت محقق خواهد شد، از اعطای برخی امتیازهای اقتصادی به ایران، با هدف آنچه تسهیل روند مذاکره میان تهران و واشنگتن در مورد برجام عنوان شده، خبر داده است. در این راستا می توان به امتیازهایی نظیر موافقت با اعطای وام از سوی صندوق بین المللی پول به ایران(بدون اعطای پول نقد به ایران و کاملا در چهارچوبی تحتِ نظارت) و یا تسهیلِ استفاده ایران از منابع ارزی‌اش در راستای اهداف انسان دوستانه، اشاره کرد.

در این میان، بسیاری به طرح این پرسش می پردازند که هدف اصلی آمریکا از اعطای چنین امتیازهای کوچکی به ایران چیست؟ به بیان دیگر، دولت بایدن با طرح اراده خود جهت اعطای امتیازهای کوچک اقتصادی به ایران، چه اهدافی را دنبال می کند؟ در این راستا به نظر می رسد که دولت جدید آمریکا سه هدف اصلی را پی می گیرد:

دولت بایدن و محک زدن ایران

یکی از مهمترین اهداف بایدن و دولت وی از اعطای امتیازهای کوچک اقتصادی به ایران جهت مذاکره با تهران در مورد مساله برجام، به نوعی محک زدن ایران در عصر پس از "کارزار فشار حداکثری" دولت ترامپ، و نوعِ رویکردی است که ایران بنا دارد در دوره جدید و در چهارچوب تعاملات احتمالی هسته ای خود با کشورهای غربی، از خود نشان دهد.

در واقع، بسیاری از ناظران و تحلیلگران غربی معتقدند که بایدن با خرسندیِ درونی از تحریم های گسترده دولت ترامپ علیه ایران، در برهه کنونی سعی دارد تا به زعم خود، میوه فشارهای دولت قبلی آمریکا علیه ایران را بچیند و با در نظر داشتنِ این مساله که ایرانِ کنونی، از تحریم های گسترده آمریکا آسیب دیده، به دنبال آن است تا توافقِ مطلوب و مد نظرِ آمریکا را به ایران تحمیل کند. از این رو، برای درک این نکته که آیا این تحلیل، در جهان واقع نیز صدق می کند یا خیر، سعی دارد تا از رویکردی طلبکارانه و از بالا، با ایران وارد تعامل شود و با دادنِ کمترین امتیازها به تهران، بیشترین امتیازات را از آن اخذ کند. امری که البته تاکنون با موضع گیری قاطع رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر اینکه بازگشت ایران به تعهدات برجامی اش، مشروط به لغو کلیه تحریم ها علیه ایران و بازگشت اولیه آمریکا به توافق برجام و راستی آزمایی ایران در این رابطه می باشد، خنثی شده است.

بایدن و تصویرسازی مثبت از دولت آمریکا در مساله برجام و تعامل با ایران

یکی دیگر از محرک های اساسی که جو بایدن را به سمت اعطای امتیازات محدود اقتصادی به تهران سوق داده این است که وی سعی دارد در لفافه تشدید فشارها علیه ایران، تصویری مثبت را از آمریکا در عرصه بین المللی به نمایش بگذارد و مخصوصا افکار عمومی را در جهان قانع کند که دولت جدید آمریکا بر خلاف دولت قبلی، عمیقا از تعامل و گفتگو در عرصه بین‌المللی استقبال می کند و به طور خاص در مساله ایران، حتی حاضر است برای از سرگیری گفتگوها با این کشور، امتیازات اقتصادی را نیز به تهران اعطا کند. این در حالی است که اساسا صرفِ بیان اینکه دولت آمریکا قصد دارد یکچنین امتیازهای ناچیزی را به ایران جهت گشایشِ باب تعامل و گفتگو با این کشور اعطا کند، خود نمودی عینی از فریبکاری‌های دولت جدید آمریکا است و نشان می دهد دولت بایدن، حتی در کوچکترین اقدامات خود در رابطه با ایران نیز به دنبال کارهای تبلیغاتی است و اراده ای جدی برای جبران اشتباهات دولت گذشته آمریکا در مسائل مختلف و به طور خاص مساله ایران و توافق برجام، ندارد.

بایدن و راهبرد "مقابله هوشمندانه" با جمهوری اسلامی ایران

از جمله دیگر محرک های اساسی که بایدن و تیم امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا را به سمت ارائه امتیازهای کوچک اقتصادی به سمت ایران سوق داده، این نکته می باشد که اساسا شخصِ بایدن، در تعامل با ایران قائل به راهبرد "تقابل‌هوشمندانه" است. وی اندکی پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا، به این رویکرد خود اشاره و تاکید کرد که رویه های سراسر تهاجمی و خشونت بار ترامپ در قبال ایران، دستاوردهای چندانی به دنبال نداشته است و اکنون دولت جدید آمریکا سعی دارد تا به نحوی متفاوت و با برخورداری از حمایت دیگر کشورهای جهان، مخصوصا شرکا و متحدان اروپایی خود، بر ایران، اعمال فشار کند.

در این راستا، جو بایدن با طرح این ادعا که راه دیپلماسی با ایران در دولت جدید آمریکا باز است و واشنگتن آمادگی دارد تا با اعطای امتیازهای اقتصادی به تهران، با این کشور تعامل داشته باشد، سعی دارد تا آنچه دموکرات ها، اشتباهات راهبردی ترامپ در قبال ایران می خوانند را تکرار نکند. اشتباهاتی که به جای تحمیل انزوا به ایران، عملا آمریکا را به دلیل نوعِ رویکردش در قبال کشورمان، در عصره بین المللی منزوی کرده بود. از این منظر، جو بایدن با ارائه یک تصویر مثبت از آمریکا و انجام رایزنی های فشرده با شرکای اروپاییِ آمریکا، سعی دارد تا به نوعی اجماع علیه ایران شکل دهد و طرح ادعاهایی نظیر ابتکار دولت بایدن در اعطای امتیازهای اقتصادی به تهران، صرفا بهانه هایی هستند تا در چشم افکار عمومی جهان و رهبران سیاسی کشورهای مختلف، این ایران و نَه دولت آمریکا باشد که به تعامل و گفتگو، نَه می گوید. مساله ای که به زعم غربی ها، در نهایت، از ایران تصویر دولتی قانون شکن را در عرصه بین المللی نشان خواهد داد و موجب اجماع‌سازی گسترده علیه تهران و در نهایت، تضعیف موقعیت و جایگاه آن می شود.